EFELER DİYARI AYDIN’A İNŞA ETTİĞİMİZ ÇİNE ADNAN MENDERES BARAJI VE ÇİNE GÖKBEL BARAJININ HİKÂYESİ…

Prof. Dr. Veysel EROĞLU - 19.01.2022

Türkiye’nin gelişmesinde ve kalkınmasında büyük hizmetleri olan, demokrasi şehidimiz Rahmetli Başvekil Adnan Menderes’in aziz hatırasını yaşatmak ve çalışkan, misafirperver Aydınlı hemşehrilerimizin refah seviyesini yükseltmek için son 19 yılda Aydın’a çok önemli su yatırımları kazandırdık.

Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatı ve efeler diyarı güzel Aydın’a olan gönül bağım sebebiyle, Aydın’ın su yatırımları ve barajlarıyla bizzat ilgilendim.

Aydın’ın 141 Yıllık Hayalini Biz Gerçekleştirdik…

Ülkemizin ve Dünya’nın sayılı barajlarından biri olan Çine Adnan Menderes Barajının hikâyesi çok eskilere, ta 1,5 asır öncesine dayanmaktadır. Geçmişte aşırı yağışlar sebebiyle Çine Çayının taşmasıyla birlikte Koçarlı ve Çine Ovasında her yıl ekilen mahsullerin sular altında kalması sebebiyle vatandaşlar çok büyük mağduriyetler yaşıyordu.

Taşkından zarar gören çiftçilerin talebiyle ilk olarak 1869 yılında Aydın Vilayeti Umum Meclisi'nde, Çine Çayı taşkınlarını önleyip, arazilerin sulanmasını sağlayacak bir sedde yapılması için bir karar alınmış ve alınan bu karar, dönemin Osmanlı Padişahı Sultan Abdülaziz’e bir mektupla iletilmiş. Aydınlıların bu talebi, Padişah tarafından kabul edilmiş ancak ülkenin o dönemki şartları sebebiyle proje hayata geçirilememiş. Aydınlılar, daha sonra da bu taleplerini Abdülaziz’in ardından tahta çıkan diğer padişahlara da iletmişler ancak 5 padişah döneminde de Aydınlıların bu talepleri karşılanamamıştır.

Daha sonra demokrasi şehidimiz, Aydın’ın evladı rahmetli Adnan Menderes, sık sık taşkınlara sebep olan Çine Çayı için “Bu Çine Çayı ne zalim bir çaydır. 6 asırdır bu çay bir türlü kontrol altına alınamaz. Ya Menderes Nehri! Sabah erken kalkmışsın, her şey hazırlanmış, pamuklar toplanacak, ortalık günlük güneşlik. Bir de bakarsın şu dağların ardından bir şeyler geliyor. Gökte önce bir bulut, sonra bir bora, bir dolu, arkadan bir fırtına. Şimşekler ışıl ışıl çakıyor, gökler inim inim inliyor. Çine sele dönüşmüş, çağlayanlar gibi akıyor. Menderes taşmış, bütün pamuk ovaları sular içinde, yeni mahsul su üstünde çırpınıyor. Bir ağacın altında büzülür, yumruklarını sıkar, kafanı habire vurur durursun. Gözlerinden yaşlar akar, yüzüne çarpan sert damlalarla kendine gelirsin. ‘Tevekkeltü al Allah’ dersin, başka güvenecek kimin var? Bu acıya, değme insan katlanamaz.” diye anlatır ve çayın kontrol altına alınması için bir baraj yapılması gerektiğini yazar. Yassıada’daki günlerinde ise yine aklındadır Çine Çayı rahmetli Menderes’in ve yakınlarına “Hayırlısı ile şuradan bir kurtulayım, memlekete döneceğim, oturacağım Çine çayının kenarına, söğüt ağaçlarının serinliğinin yüzümde dolanmasının bana getireceği saadetle yetineceğim, hiçbir şeye karışmayacağım.” demektedir.

Aydınlılar için Çine Barajı bu kadar ehemmiyetli ve yıllardır hasretle beklenmesine rağmen, AK Parti iktidarından önce Çine Barajında kayda değer bir çalışma yapılmamıştı. Barajın inşaat ihalesi 1995 yılında yapılmasına rağmen 2003 yılına gelindiğinde barajda temel seviyesinde dahi çalışma yoktu. Sadece bazı ulaşım yolları tamamlanmıştı. Baraj ihalesini alan müteahhit, daha sonra bölgeye daha ekonomik ve daha kısa sürede bir baraj yapmak düşüncesiyle baraj projesini değiştirmiş. Ancak yeni projenin maliyeti, önceki projenin maliyetinin çok üzerinde çıkmış.

2003 yılında DSİ Genel Müdürü olunca, Aydınlıların 1,5 asırdır hasretini çektiği Çine Barajını inşa etmek için kolları sıvadım. Aydın’a giderek barajın inşa edileceği alanı ve projeleri yerinde inceledim. Barajın müteahhidi ile görüşerek 170 milyon TL’lik bir tenzilat yaparak, barajın inşaatının devam etmesi talimatını verdim.

O dönem Başbakan olan Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan da barajın ehemmiyetine binaen projeyi yakından takip ediyordu. Bir gün, “Veysel Hoca, Çine Barajını kaç yılda bitireceksiniz?” diye sordu. Ben de kendisine mevcut ödeneklerle 70 yılda inşaatın tamamlanabileceğini söyledim. Bunun üzerine kendisi, “Ben geçmiş dönemi sormuyorum, biz kaç yılda tamamlarız, onu soruyorum.” dedi. Ben de kendisine “Sayın Başbakanım, biz bu barajı 10.10.2010 tarihinde saat 10’u 10 geçe tamamlarız. Ancak açılış merasimine teşriflerinizi arzu ederim.” dedim.

Çine Barajı, Dünya’nın sayılı barajlardan biridir. Baraj inşası sırasında iki defa sel baskını yaşanmış, ilk taşkında 75 milyon TL, ikinci taşkında ise 175 milyon TL zarar meydana gelmiştir. Bu durumdan hem çiftçilerimiz hem de ülke ekonomimiz zarar görmüştür. Yaşanan bu hadiseler, barajın ehemmiyetini bir defa daha ortaya koymuştur.

Çine Barajının temelden yüksekliği 136,5 metre olup, 350 milyon m3 su biriktirme hacmine sahiptir. Baraj; sulama, taşkın koruma ve enerji maksatlı bir barajdır. Çine Barajı ile her yıl takriben 180 milyon TL’lik taşkın zararını önlemektedir. Barajın yıllık enerji üretimi 118 milyon kWh’tir.

Bu muazzam barajı söz verdiğimiz üzere 10.10.2010 tarihinde tamamlayarak, ülke genelinde inşa ettiğimiz 110 tesisin toplu açılış merasimi ile saat 10’u 10 geçe hizmete almıştık. Açılış merasimine o dönem Başbakan olan Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan da teşrif etmişlerdi. Baraj, Aydın Çine’nin yukarı vadilerinde olmasına rağmen, Aydınlılar 1,5 asırdır hasretle bekledikleri barajın açılışına akın akın gelmişlerdi. Hatta yolda rastladığımız yaşlı bir amcaya, bu zorlu yolda açılışa neden gittiğini sorduğumda kendisi; “Evladım, bu baraj bizim için bir rüya idi, dolayısıyla ben bu rüyanın gerçek olmasına şahitlik etmek istiyorum.” demişti. Yine kucağında çocuğu ile yürüyerek giden anneler, yaşlı nine ve dedeler, çocuklar bu tarihi ana şahitlik etmek için yollara düşmüştü. Baraj gövdesinin olduğu yere ulaşamayıp, yamaçlarda toplanan vatandaşlar da uzaktan barajın açılışını izlemeye gelmişlerdi.

10.10.2010 tarihi, Aydınlılar ve ülkemiz için tarihi bir gün olmuştur. Sayın Cumhurbaşkanımız barajın açılışında tarihi bir konuşma yapmış ve açılışın ardından ülkemizin ve Aydın’ın gururu rahmetli Adnan Menderes’in aziz hatırası için baraja “Çine Adnan Menderes Barajı” adı verilmiştir. Aydınlıların 141 yıllık hayalini, Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın liderliğinde AK Parti olarak biz gerçekleştirdik.

Çine Gökbel Barajı…

Aydın’a kazandırdığımız barajlardan biri de Gökbel Barajıdır. Bu baraj çok önemli bir proje olup Çine Ovasında ve Koçarlı Bağarasında 215.840 dekar münbit araziyi cazibe ile sulayacaktır. Daha önce, sulanacak bu alanın terfi ile sulanması söz konusuydu. Bu durum çiftçilerimize ilave maliyet getirecekti. Ben araziyi bilen, inceleyen biri olarak projeyi yerinde incelemiştim ve araziyi cazibeyle sulayacak bir barajı planladık. Çine Adnan Menderes Barajının mansap tarafına bir baraj daha yapmanın çok faydalı olacağını gördüm. Bu baraja da Çine Gökbel Barajı adını verdik. DSİ’ye hemen talimat vererek Gökbel Barajının projelerini hazırlamalarını söyledim. 26 Nisan 2013 tarihinde Aydına giderek vatandaşlarımızla bir araya geldik. Ardından bir gün sonra 27 Nisan 2013 tarihinde büyük bir coşku ile Gökbel Barajının temelini attık.

Gökbel Barajı, temelden 62,5 metre yüksekliğinde olup, ön yüzü beton kaya dolgu tipinde bir barajdır. 13 milyon m3 su biriktirme hacmine sahip baraj ile 215.840 dekar arazinin sulanması sağlanacaktır. 360 milyon TL maliyetindeki baraj ile yıllık 561 milyon TL zirai gelir artışı sağlanacaktır. Gökbel Barajı ile 7.195 kişiye istihdam sağlanacaktır. Gökbel Barajı, tamamen kapalı, basınçlı sulamaya imkân sağlayan bir barajdır.

Hem Çine Adnan Menderes Barajı hem de Çine Gökbel Barajını içine alan Çine Projesi sayesinde; Koçarlı Bağarası Ovası ile Çine Ovası yöre halkının zirai faaliyetleri için ihtiyaç duyduğu suyu temin etmek, Çine Çayı çevresindeki arazileri taşkın zararlarından korumak ve barajlarda depolanacak suyun enerjisini alarak ülke ekonomisine katkı sağlamak mümkün olmuştur.

Çine Adnan Menderes Barajından enerjisi alınan sular, Gökbel Barajında depolanmaktadır. Gökbel Barajından da Koçarlı Bağarası sulamasında 146.040 dekar, Çine Sulamasına 69.800 dekar olmak üzere toplam 215.840 da tarım arazisine kapalı basınçlı borulu sistemle su verilecektir. Sulama tesislerinde inşaat çalışmaları devam etmektedir.

İlk fikri çalışmaları ve ardından proje çalışmaları Bakanlığım döneminde başlayan Gökbel Barajının temelini 27 Nisan 2013 tarihinde atmıştık. Ardından bütün safhalarını bizzat takip ederek, barajın inşaat çalışmalarını da yerinde incelemiştim. İnşaat çalışmalarının büyük bölümü Bakanlığım döneminde tamamlanan Gökbel Barajının resmi açılışı Sayın Cumhurbaşkanımızın video konferans yoluyla katılımı ile 15 Ocak 2022 tarihinde gerçekleştirilmiştir.

Her iki barajın da Aydın’ımıza ve ülkemize hayırlı ve bereketli olmasını temenni ediyorum.